جی پی اس, فن آوری

سامانه ی مکان یابی جهانی چیست؟

سامانۀ مکان یابی جهانی، یک سیستم ماهواره ای است که در دهه های اخیر استفاده از آن در مسیریابی و تعیین موقعیت مکانی کاربرد بسیار یافته است. در علوم زمین از این دستگاه در زمینۀ پیامدهای زمین لرزه، ثبت حرکت یخچال ها، ثبت تغییر شکل آتش فشان ها، مطالعۀ فرسایش ساحلی، تحقیقات فضایی، سفره های آب زیرزمینی، برآورد حجم معادن، مساحت برونزدهای زمین شناسی به صورت گسترده استفاده می شود. در این مقاله ابتدا برای آشنایی با اصول اساسی کارکرد این سیستم و برای شناخت مفاهیم اصلی و فناوری GPS به معرفی آن ها پرداخته شده است. همچنین قابلیت، مزایا و معایب GPS و قسمت های مختلف این پروژه معرفی شده اند. در ادامۀ مطلب، امکانات موجود روی گیرنده های در ایران به طور خلاصه معرفی شده اند. کاربردهای این دستگاه در زمینۀ محاسبۀ مساحت و مسافت، مختصات جغرافیایی، تهیۀ کروکی، ارتفاع سنجی، قطب نما و مسیریابی تشریح شده اند. بدیهی است معرفی تمام گیرنده ها و همچنین GPS موجود روی گوشی های تلفن همراه و GPS تعبیه شده در خودروها در این مقاله میسر نیست و بنابراین علاقه مندان می توانند به منابع موجود در این زمینه مراجعه فرمایند.

کلید واژه ها: کاربرد GPS ، استفاده از نقشه های GPS ، محاسبۀ مساحت، برنامه ریزی مسیر، قطب نمای مغناطیسی، کالیبراسیون قطب نما، ارتفاع سنجی

مقدمه
یکی از مهم ترین دستاوردهای فناوری عصر حاضر، استفاده از سیستم ۱ GPS در زمینه های مختلف علمی و تحقیقاتی، به ویژه در علوم زمین است. از این سیستم مدت هاست که استفاده می شود. این دستگاه ۱۵۰ گرمی امکانات زیادی از جمله نقشه، قطب نما، فشارسنج، سرعت سنج و ارتفاع سنج را دارد.
GPS به دلیل اسفاده از سامانۀ ۲ WAAS )سامانۀ افزایش وسعت محدوده( دارای محاسبات دقیقی است، به طوری که امکان دریافت علایم اضافی از ماهواره های با مدار پایین را دارد. در این صورت دقت انداز هگیری ها، به طور متوسط ۳ متر می شود که رقم قابل قبولی است. برای استفاده از این سیستم نیاز به تخصص ویژه و تجهیزات اضافی نیست و به جز هزینۀ خرید GPS هزینۀ دیگری ندارد. سیستم راهبری ماهواره ای سیستمی است که کاربر را به هر نقطه ای که بخواهد هدایت می کند. این دستگاه با استفاده از سیگنال های ماهواره ای، موقعیت کاربر را در هر نقطه از کره زمین )خشکی، دریا و هوا( مشخص می کند. زمین شناسان از این وسیله در تحقیقات زمین شناسی استفاده می کنند. همچنین در تخمین سرعت صفحات قاره ای نسبت به هم، تعیین خسارات ناشی از زمین لرزه، ثبت حرکت یخچال ها، ثبت تغییر شکل آتش فشان ها، مطالعۀ فرسایش ساحلی، تحقیقات فضایی، سفره های آب های زیرزمینی و کارهای آبخیزداری و جنگل داری از آن استفاده می شود. از این دستگاه در زمینۀ بررسی های میدانی مانند محاسبۀ موقعیت نقاط )عرض و طول جغرافیایی(، ارتفاع، محاسبۀ مساحت و حجم معادن، تهیۀ نقشه های زمین شناسی برونزدهای زمین شناسی، محل قرارگیری پدیده های زمین شناسی مانند گسل، چین خوردگی، ترسیم کروکی، مشخص
کردن نقاط نمونه برداری، برآورد مخاطرات طبیعی، فرسایش، آبخیزداری، مدیریت بحران، پیشبینی زمین لرزه، تغییرات سطح آب دریاها، زمان طلوع و غروب خورشید و ماه، جست وجوی نقاط و مسیریابی استفاده می شود. در این مقاله ابتدا با فناوری GPS و سپس با امکانات موجود در دستگاه های GPS به طور مختصر آشنا خواهید شد.

فناوری GPS
دستگاه GPS تنها یک دستگاه گیرنده است که اطلاعات به دست آمده از ماهواره های اطراف زمین را مورد تجزیه و تحلیل قرار  می دهد و PTV کاربر را محاسبه می کند. P مخفف Position موقعیت کاربر

در هر نقطه  از کره خاکی و فضای اطراف آن است؛ T مخف ف Time زمان محلی دقیق با دقت بسیار بالا در همان منطقه ای است که کاربر قرار دارد؛ و V مخفف Velocity سرعت لحظه ای کاربر است که آن را با دقت بسیار  بالا محاسبه می  کند. وزارت دفاع آمریکا این سیستم را با ۲۴ ماهواره طراحی کرده است.
این ماهواره ها در فاصلۀ ۲۰۲۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارند و در هر مدار ۴ ماهواره قرار دارد. بنابراین، ماهواره ها کل زمین را تحت پوشش خود قرار می دهند. در داخل هر یک از این ماهواره ها ۴ ساعت اتمی قرار دارد. این ماهواره ها کدهای ۰ و ۱ را برای دستگاه گیرنده زمینی می فرستند. دستگاه GPS در صورتی که اطلاعات خود را حداقل از ۳ دستگاه دریافت کند شروع به محاسبۀ موقعیت کاربر  می کند. با برقراری ارتباط با ماهواره چهارم موقعیت  سه بعدی را مشخص می کند. یعنی علاوه بر عرض و  طول جغرافیایی، ارتفاع محلی را که
دستگاه GPS در آن قرار دارد نیز محاسبه می کند. این سیستم حتی می تواند موقعیت کاربر در حال حرکت روی نقشه نشان دهد.
یک گیرنده GPS می تواند چهار کار اساسی انجام دهد:
۱٫ موقعیت دقیق محل استقرار را محاسبه می کند.
۲٫ موقعیت یک نقطه را از روی نقشه به حافظۀ آن وارد و بعد با محاسبۀ موقعیت محل استقرار به آن نقطه هدایت میکند.
۳٫ می تواند اطلاعات مربوط به هر نقطه را که گیرنده در آن حضور دارد به حافظه بسپرد تا در صورتی که مراجعت از مکانی به آن نقطه مورد نظر باشد، قادر به یافتن مسیر بازگشت باشد.
۴٫ با محاسبۀ مستمر موقعیت یک متحرک، جهت حرکت را نسبت به شمال می یابد و سرعت متوسط حرکت رامحاسبه میکند و زمان رسیدن به مقصد مشخص شده را با توجه به سرعت به دست آمده تخمین می زند.  )نظری فر و دیگران)
آنتن دستگاه هایی که مجهز به سیستم WAAS باشند بسیار دقیق است، به طوری که دقت ۹۰ درصد کاربران این نوع سیستم در حدود ۳ متر است. دقت GPS به قدرت گیرنده زمینی در دریافت اطلاعات از ماهواره ها بستگی دارد، به این ترتیب که هرچه گیرنده توانایی دریافت سیگنال از ماهواره های بیشتر را داشته باشد، می تواند با دقت بیشتر نسبت به تعیین محل خود اقدام کند. گیرنده های معمولی دقتی در حدود ۵ تا ۱۰ متر دارند و دقت انواع پیشرفتۀ آن تا کمتر از یک متر هم می رسد )نظری فر و دیگران ) ماهواره های مرتبط با ایستگاه های زمینی سیگنال های GPS را تصحیح می کنند. این سیستم در هر شرایط آب و هوایی، در هر نقطه از کره زمین، در تمام ۲۴ ساعت شبانه روز و به صورت رایگان در اختیار کاربران است. باید توجه داشت که سیگنال های ارسالی توسط دستگاه GPS در داخل ساختمان قابل دریافت نیستند، چون سیگنال های ماهواره ای آن امکان نفوذ به سطوح فلزی را ندارند. همچنین این سیگنال ها از سطوح سنگی و پوشش گیاهی انبوه نمی توانند عبور کنند، ولی GPS در داخل خودرو قابل استفاده است.
برای استفاده از این دستگاه باید دید آسمانی وجود داشته باشد. هر ماهواره پیامی را ارسال می کند که حاوی شماره و موقعیت خود ماهواره و زمان ارسال سیگنال به گیرنده زمینی است. هرچند این پیام حالت ساده شده پیام ارسالی است، ولی می تواند کل طرز کار سیستم را بیان کند. گیرنده GPS پیام را می خواند و داده های almanac و ephemeris را برای استفاده بعدی ذخیره می کند . این اطلاعات می توانند برای اصحیح یا تنظیم ساعت درونی GPS نیز به کار روند. حال برای تعیین موقعیت گیرندۀ GPS زمان های دریافت شده را با زمان های خود مقایسه می کند. تفاوت این دو ، مشخص کننده فاصلۀ گبرندۀ GPS از ماهوواره مزبور است. این علمی است که دقیقـاً یک گیرنده GPS انجام می دهد. با استفاده از سه ماهواره یا بیشتر ، GPS میتواند طول و عرض جغرافیایی مکان خود ( که آن را تعیین دو بعدی می نامند) و با تبادل با چهار ماهواره ( یا بیشتر) یک GPS می تواند موقعیت سه بعدی مکان خود را تعیین کند که شامل طول و عرض جغرافیایی و اتفاع است.با انجام پشت سر هم این محاسبات ، GPS می تواند سرعت و جهت حرکت خود را تیز به دقت مشخص کند .

مزایا، محدودیت ها و بخش های سامانه GPS
مهم ترین مزایای سامانه GPS عبارت اند از: عدم تأثیر مه و ابر و بارش بر عملکرد گیرنده، ارزان قیمت بودن و نداشتن هزینه برای کاربران، زمان بندی دقیق، دقت بالا در مکان یابی، ارتباط هم زمان با چندین ماهواره، امکان حذف خطاهای ناشی از اتمسفر، نیاز نداشتن به دانش و تخصص بالا، امکان به روزرسانی گیرنده ها و تعیین سرعت در سه محور مختصات و تصحیح خطاها از طریق ایستگاه های موجود در زمین. محدودیت های GPS عبار تاند از: خطا و اختلال ناشی از اتمسفر زمین، نداشتن کارایی لازم در فضای بسته، خطای عمدی و ایجاد پارازیت از سوی کشور سازنده این سیستم برای جلوگیری از کاربرد نظامی.
پروژه GPS شامل سه بخش اصلی است: بخش فضایی ) ۲۴ ماهواره(، بخش کنترل زمینی )شامل پنج ایستگاه واقع در اقیانوس آرام، اطلس، هند و اقیانوسیه و ایالات متحده(، بخش گیرنده ها )بخش های اصلی گیرنده عبار تاند از: آنتن، بخش فرکانس رادیویی، قسمت ردیابی سیگنال، واحد ورودی دستورات و واحد نمایش، واحد خروجی ذخیره داده ها، منبع نیرو، میکروپروسسور )نظری فر و دیگران          (.

استفاده از گیرنده GPS
مد ل های جدید GPS با دو عدد باتری قلمی قابل شارژ کار می کنند. بهتر است از باتری های لیتیومی استفاده شود. برای قرار دادن باتری ها حلقۀ پشتی دستگاه را در خلاف جهت عقربه های ساعت می چرخانیم و آنها را با توجه علائم مثبت و منفی در محل مورد نظر قرار می دهیم. باید دقت شود که جهت باتری ها درست باشد، زیرا در غیر این صورت GPS آسیب خواهد دید. اگر هنگام کار، این دستگاه به داخل آب افتاد یا روی آن آب ریخته شد، در صورتی که باتری ها خشک باشند آسیبی به دستگاه وارد نخواهد شد و در صورت خیس شدن باتری ها بلافاصله باید
آنها را درآورد و GPS را خشک کرد. در مدل های Vista ،Etrex و Summit دکمۀ روشن و خاموش و تنظیم روشنایی نور و دکمۀ صفحه در سمت راست دستگاه قرار دارند. در مدل GPSMAP سری ۶۲ دکمۀ روشن و خاموش و تنظیم روشنایی نور در سمت راست و دکمۀ صفحه در قسمت جلویی دستگاه قرار دارد.
برای روشن شدن دستگاه دکمۀ Power را فشار می دهیم و لحظه ای نگه می داریم تا دستگاه روشن شود. برای صرفه جویی در مصرف باتری بهتر است میزان روشنایی صفحۀ نمایش تنظیم شود. برای این کار با یک بار فشردن دکمۀ Power صفحۀ تنظیم روشنایی ظاهر می شود و می توان با کم و زیاد کردن نوار لغزان، میزان روشنایی نور صفحه تنظیم کرد. از دکمۀ صفحه ۳ دستگاه برای نمایش صفحات استفاده می شود و با هر بار فشردن صفحات و امکانات این دستگاه به نمایش درمی آید. همچنین برای برگشتن به مرحلۀ قبلی از این دکمه استفاده میشود. از دکمۀ انتقال مکا ن نما ۴برای نمایش منوهای دستگاه و انتقال مکا ننما استفاده میشود، به طوری که برای انتقال مکا ن نما در چهار جهت بالا، پایین، چپ و راست کاربرد دارد. برای انتخاب گزینۀ مورد نظر از دکمۀ Enter استفاده  می شود. از دکمه های  Out و Zoom in برای تغییر مقیاس نقشه و بزر گنمایی و کوچ کنمایی تصاویر ماهوار های استفاده میشود . دکمۀ Find  برای یافتن نقاط مورد نظر به کار میرود. برای مثال در صورتی که نام معدنی و روی نقشۀ دستگاه وجود داشته باشد با تایپ نام معدن، دستگاه محل و جهت و فاصلۀ آن را نمایش  می دهد. از دکمۀ نشانه گذاری ۵ برای ثبت و نشانه گذاری مکان جاری استفاده می شود. برای مثال برای ثبت محل نمونه برداری نوعی سنگ در روی نقشۀ دستگاه از این گزینه میتوان استفاده کرد. در صورتی که بخواهیم از صفحۀ جاری خارج شویم از دکمه خروج ۶ استفاده میکنیم.
در قسمت پشت دستگاه، سوئیچ مربوط به تبادل اطلاعات رایانه و GPS قرار دارد. این قسمت به کمک کابل مخصوص به رایانه متصل می شود. وقتی GPSروشن می شود نماد شرکت سازنده به نمایش درمی آید و در ادامه GPS در حال جست وجوی ماهواره هاست. تا زمانی که دستگاه سیگنال های ماهواره ها را دریافت نکرده است، مکان نما به صورت علامت سؤال نمایش داده می شود. اولین باری که دستگاه روشن می شود حداقل ۵ دقیقه زمان نیاز دارد تا ماهواره ها را پیدا کند.
اما در دفعات بعدی این مدت به ۱۵ تا ۴۵ ثانیه کاهش می یابد. برای تعیین موقعیت کاربر باید دستگاه در فضای باز قرار بگیرد یا اگر در خودرو استفاده می شود،از طریق آنتن دید آسمانی وجود داشته باشد. چنانچه دستگاه در فضای بسته روشن شود یا موقعیت مناسبی برای دریافت سیگنال نداشته باشد، دستگاه پیغام زیر را نشان می دهد: سیگنال های دریافتی ضعیف است. در این صورت می توان با انتخاب گزینۀ Use with GPSoff صفحات مختلف دیگری مانند ترسیم مسیرها، ورود اطلاعات به سیستم، کروکی ها و نقشۀ موجود را مشاهده کرد. در این صورت، امکان مشاهده موقعیت،سرعت و ارتفاع محل استقرار دستگاه وجود نخواهد داشت.
گزینۀ ماهواره ها را از منوی صفحه می توان انتخاب کرد. در این صورت تعداد ماهواره هایی که سیگنال های آن ها دریافت می شود به رنگ سبز و به صورت ستونی به نمایش درمی آیند. در صفحۀ مسافرت، اطلاعاتی نظیر حداکثر و حداقل سرعت حرکت و زمان توقف نمایش داده می شود. در صفحۀ اصلی سرعت و جهت حرکت، ثبت رد پا، زمان طلوع و غروب خورشید و ماه، کرونومتر، تقویم، ماشین حساب و قطب نما وجود دارد.
گزینۀ Hunt and Fish برای پی بردن به بهترین زمان ماهیگیری و شکار و گزینۀ Celendar برای نوشتن یادداشت کاربرد دارد.
استفاده از نقشه های GPS
قابلیت های متنوعی از انواع نقشه ها در مدل های مختلف GPS وجود دارند. بعضی از سیستم ها فاقد نقشۀ مورد دلخواه هستند، ولی می توان به کمک یک عارضه، موقعیت و مسیر حرکت را روی صفحۀ نمایش ترسیم کرد. نمادهای موجود روی نقشه، موقعیت هایی هستند که قبلاً ذخیره شده اند. در مدل های جدید، داده های مورد نیاز برای ترسیم نقشه وجود دارند.
همچنین می توان برای بازیابی و به روزرسانی اطلاعات سیستم از لوح فشرده  (CD map source)  استفاده کرد. با فراخوانی نقشۀ منطقه، موقعیت کاربرد روی نقشه به صورت علامت مثلث نشان داده می شود. روی نقشۀ صفحۀ نمایش جزئیاتی مانند خطوط ارتباطی، شبکۀ آبراهه ها، دریاچه ها، خطوط ساحلی، مناطق مسکونی و پوشش گیاهی را می توان مشاهده کرد. بدیهی است برای نمایش سایر جزئیات از قبیل پمپ بنزین ها و استراحتگاه ها و رستوران ها باید صفحۀ نمایش را به حالت بزرگ نمایی درآورد. به کمک نمایۀ Way Stick مناطق دیگری از نقشه را می توان دید. برای خروج روی دکمۀ صفحه یا خروج فشار داده می شود. برای نمایش جهت حرکت و سرعت آن، روی نمایۀ نقشه کلیک می کنیم، سپس روی نقشۀ باز شده از دکمۀ منو روی گزینۀ Change Data Fields کلیک می کنیم تا سرعت و جهت حرکت کاربر روی نقشه نشان داده شود. در این منو برای تغییر جهت حرکت روی نقشه از زیرمنوی North up واقع در منوی Map Setup استفاده می شود که در آن جهت پیکان نشانگر به سمت بالا تنظیم می شود. با انتخاب گزینۀ جزئیات، اطلاعات بیشتری روی نقشه نشان داده خواهد شد. در مناطق شهری اطلاعات مکانی بیشتری مانند خیابان ها، معابر، فضاهای مسکونی و… نشان داده خواهند شد که در این صورت تشخیص و خواندن آن ها مشکل است و با زدن گزینۀ Stick فقط اطلاعات اصلی نشان داده می شوند. برای تعیین نقاط، نشانۀ منوی Way point   manager را انتخاب می کنیم تا صفحۀ مربوط باز شود. در این صفحه کاربر می تواند نام نقطه، توضیحات اضافی، مختصات، ارتفاع و عمق را به دلخواه وارد یا اطلاعات پیش فرض آن را ویرایش کند. گفتنی است با هر فشردن روی هر یک از مشخصات فوق، صفحۀ کلیدی مجازی روی صفحه ظاهر می شود که می توان از آن برای تایپ متن دلخواه استفاده کرد. در پایین پنجره گزینه های Go و map برای نمایش روی نقشه کاربرد دارند. از این قابلیت سیستم برای تعیین موقعیت دقیق نمونه های سنگی، کانی ها، برونزدها یا سایر پدیده های زمین شناسی می توان استفاده کرد.
برای مثال یک نمونه از فسیل پیدا شده در یک نقطه و محل آن قبلاً روی سیستم به عنوان نقطۀ نشانه ای مشخص شده است، ولی محل دقیق آن روی زمین معلوم نیست. در این صورت پیدا کردن آن بسیار راحت است. برای این منظور با زدن دکمۀ حرکت به ۷ کاربر را به محل فسیل راهنمایی م یکند. برای یافتن نقاط نشانه، با زدن دکمۀ جست وجو دستگاه لیستی

از نقاط نشانۀ ذخیره شده به کاربر را نشان می دهد. با انتخاب هر یک از آن ها فاصله و جهت و زمان رسیدن کاربر با توجه به سرعت حرکت به نمایش درخواهد آمد.باید توجه کرد که نوک پیکان جهت محل قرارگیری فسیل را به شما نشان می دهد. کاربر وقتی با استفاده از دکمۀ حرکت به ظرف مقصد حرکت می کند یک خط مستقیم روی نقشه به طرف مقصد به نمایش درمی آید.
برای خروج از گزینۀ توقف راهبری ۸ می توان استفاده کرد. این نکته را باید به خاطر داشته باشیم که GPS فاصلۀ مستقیم را برای کاربر نمایش می دهد. ممکن است در مسیر حرکت کاربر موانع مختلفی از قبیل رودخانه، صخره و پوشش گیاهی وجود داشته باشد که با دور زدن آن ها می توان به مسیر ادامه داد. اگر کاربر از گزینۀ Go to استفاده نکند و در هیچ مسیری قرار نداشته باشد، صفحۀ راهبری مسیر کاربر را به صورت تقریبی نشان می دهد.
استفاده از GPS در محاسبه مساحت
یکی از پرکاربردترین قابلیت های این دستگاه محاسبۀ مساحت عوارض و پدیده های زمین شناسی است. برای این منظور ابتدا کاربر در نقطۀ شروع محل مورد نظر دستگاه GPS را روشن می کند. سپس در صفحۀ اصلی روی نمایۀ محاسبۀ مساحت ۹ کلیک می کند و آن گاه دکمۀ شروع را برمی گزیند. در مسیر مورد نظر حرکت می کند، به طوری که محدوده مورد نظر را کاملاً تحت پوشش قرار می دهد. بعد از اتمام راه پیمایی به نقطۀ شروع باز می گردد و نمایۀ محاسبه را انتخاب می کند تا مساحت منطقه محاسبه شود. بدیهی است تکرار راه پیمایی برای تعیین دقیق مساحت و سرشکن کردن خطای محاسبه ضروری است. میانگین به دست آمده مساحت واقعی عارضۀ مورد نظر را نشان خواهد داد. برای ذخیره کروکی از گزینۀ ذخیره استفاده و نام مورد نظر را برای آن تعیین می کنیم. ضمناً با توجه به مقیاس، می توان از واحدهای مختلف اندازه گیری مانند مترمربع، فوت مربع، جریب، هکتار، کیلومتر مربع یا مایل مربع استفاده کرد.
مسیرها و راه ها
برای ایجاد مسیر در دستگاه GPS از منوی اصلی روی گزینۀ برنامه ریزی مسیر ۱۰ انتخاب، سپس روی منوی ایجاد مسیر ۱۱ کلیک و محل شروع مسیر روی نقشه مشخص می شود. در مدل های جدید می توان بیش از ۲۰ مسیر مختلف را در سیستم تعریف کرد. بعد از انتخاب مسیر از گزینۀ راهبری روی حرکت به کلیک م یکنیم تا کاربر در مسیر قرار گیرد. به محض رسیدن به مقصد، دستگاه GPS پیغام خواهد داد. برای خروج، از گزینۀ توقف راهبری باید استفاده کرد. در منوی مربوط به برنامه ریزی مسیر، امکان حذف و کپی مسیرهای ایجاد شده وجود دارد. از دیگر قابلیت های دستگاه GPS استفاده از ردپا ۱۲ به منظور بازگشت است. برای مثال وقتی کاربر GPS در یک منطقۀ جنگلی قرار دارد و مسیر برگشت را گم کرده است. از این قابلیت برای رفع این مشکل می توان استفاده کرد. نحوه عملکرد به این صورت است که مسیر برگشت از همان مسیری که آمده است، به صورت خودکار ضبط می شود که در اصطلاح به آن ردپا می گویند. مسیر آن روی نقشه به صورت نقطه چین است. باید دانست که مسیر برگشت به صورت خودکار در دستگاه ذخیره شده است. برای ذخیره در صفحۀ اصلی ردپا گزینۀ ذخیره را انتخاب می کنیم تا مسیر برگشت ذخیره شود. در پنجره بازشده جهت راهبری به نمایش درمی آید و با انتخاب گزینۀ شروع اصلی ۱۳ به
محل اصلی حرکت هدایت می شود.
قطب نمای الکترونیکی
قطب نمای موجود در GPS با چرخش کاربر، جهت شمال را نشان می دهد. برای اینکه دستگاه درست عمل کند ابتدا باید عمل کالیبراسیون آن انجام شود. برای کالیبره کردن قطب نمای مغناطیسی باید دستگاه GPS در فضای باز و دور از اشیای فلزی قرار گیرد. گزینۀ کالیبراسیون قطب نما ۱۴ در صفحۀ راهبری را انتخاب می کنیم و کلید شروع ۱۵ را می زنیم تا عمل کالیبره کردن شروع شود. کاربر باید دستگاه را دو بار در یک سطح مستوی بچرخاند. سپس پیامی مبنی بر لزوم ادامۀ چرخش به صورت عمودی و افقی نشان داده می شود. نحوه عملکرد آن در شکل ۳ نمایش داده شده است. قبل از راه اندازی یا هنگام تعویض باتری ها، این عمل تکرار می شود. تأکید میشود برای اینکه دستگاه درست کار کند، بهتر است به صورت افقی و در فضای باز قرار گیرد. برای صرف هجویی در باتری، وقتی از قطب نما استفاده نمی شود باید آن را خاموش کرد. برای انتخاب مقصد در منوی اصلی

گزینۀ Site and go را انتخاب م یکنیم و دستگاه را در امتداد مقصد در مقابل چشمان خود قرار میدهیم و برای ذخیره از دکمۀ Save استفاده میکنیم. بعد از انتخاب مقصد و حرکت به طرف آن در مواردی که کاربر از مسیر منحرف می شود، دستگاه به او هشدار میدهد. در این مواقع خطی در امتداد پیکان ترسیم می شود که بیانگر مسیر حرکت کاربر است. در مواقعی که کاربر در حال رانندگی و قایقرانی است، نگه داشتن دستگاه ب هصورت افقی میسر نیست. در صورتی که سرعت حرکت کاربر بیشتر از ۶۵کیلومتر در ساعت باشد، ماهواره روی GPS سوئیچ  می شود تا مسیر حرکت کاربر را به درستی نشان دهد. چنانچه در حین حرکت برای مدت ۴۰ ثانیه سرعت حرکت کمتر از۶۵ کیلومتر شود، قطب نما به حالت اولیه بازمی گردد. با فعال کردن قطب نما از دکمۀ صفحه استفاده می شود.
استفاده از GPS برای ارتفاع سنجی
این دستگاه به کمک قابلیت فشارسنجی، ارتفاع نقاط را تعیین می کند و در کوهنوری، راهنمایی و همچنین در تهیۀ نقشه های توپوگرافی کاربرد بسیار دارد. ارتفاع نقطه در قسمت بالای صفحه نمایش داده می شود. میزان صعود و فرود کاربر در قسمت پایین صفحه و اغلب به صورت نیمرخ در صفحۀ نمایش از نظر تقدم مکانی و زمانی نشان داده می شود. برای تعیین مقیاس از دکمه های بزرگ نمایی و کوچک نمایی استفاده می شود. از این قابلیت سیستم برای مشاهده مرتفع ترین نقطه و پست ترین نقطۀ مسیر استفاده می شود. بعد از پایان پیاده روی برای نمایش مجدد، گزینۀ track را انتخاب می کنیم. همچنین گزینۀ  plot پروفیل منطقه را برای کاربر نشان می دهد. از این قابلیت GPS در تهیۀ نقشه های توپوگرافی می توان استفاده کرد. گفتنی است در مدل های جدید GPS برای ارتفاع سنجی نیازی به کالیبره کردن نیست. دلیل آن این است که دستگاه به طور خودکار ارتفاع نقاط را از طریق ماهواره دریافت می کند. در صورتی که از مدل های قدیمی استفاده شود، کاربران می توانند برای تعیین دقیق ارتفاع هر نقطه در صورت در اختیار داشتن فشار اتمسفری از طریق کالیبره کردن ارتفاع سنج، ارتفاع دقیق هر منطقه را تعیین کنند. از طریق گزینۀ new می توان ارتفاع دقیق
هر نقطه را وارد کرد یا اگر ارتفاع نقطه در دسترس نباشد با وارد کردن فشار اتمسفری آن نقطه، دستگاه به طور خودکار، ارتفاع دقیق آن نقطه را محاسبه خواهد کرد.

بازیابی اطلاعات از لوح فشرده بایگانی نقشه ۱۶
این اطلاعات شامل موقعیت شهرها، روستاها، راه ها، سواحل، رستوران ها، بانک ها، مناطق گردشگری، ارتفاعات، نقشۀ توپوگرافی منطقه، مناطق ماهیگیری، رودخانه ها، عوارض موجود در سطح زمین و… است که از طریق رایانه با استفاده از لوح فشرده به سیستم منتقل می شود. برای این کار باید با استفاده از کابل رابط بین رایانه و GPS دستگاه را در حالت GPS Off Mod قرار داد تا دانلود اطلاعات سریع تر انجام شود. بعد از اجرای CD Map Source نقشۀ مورد نظر را انتخاب می کنیم و با کمک نمایۀ Map Select Tool منطقۀ مورد نظر را روی GPS وارد خواهیم کرد. در ادامه، گزینۀ ذخیره را انتخاب می کنیم تا انتقال اطلاعات صورت بگیرد. موقعی که نقشۀ جدید دانلود شود، این نقشه جایگزین نقشۀ قبلی خواهد شد، ولی اطلاعات قبلی مربوط به برنامه ریزی مس یر و کروکی ها بدون تغییر باقی می مانند. زمان انتقال اطلاعات بستگی به حافظۀ GPS دارد.سایر امکانات موجود در GPS عبارت اند از: ماشین حساب، تقویم، ساعت زنگ دار، زمان طلوع و غروب خورشید و ماه، زمان سنج، حافظه های جغرافیایی، اشتراک گذاری بی سیم، سرگرمی و… که درصورت نیاز، کاربر می تواند از آن ها استفاده کند.

۱٫ منظور از حروف (Global Postioning System) GPS  در این نوشتار دستگاه گیرنده این سامانه است که برای کاربری در موارد گوناگون استفاده می شود.
۲٫ Wide Area Augmentation System 3. Page 4. Rocker 5. Mark 6. Quit 7. Go to 8. Stop navigation 9. Area Calculation
۱۰٫ Rouat Planner 11. Creat Route 12. Track back 13. Beginin Main 14. Calibreh Compass 15. Start 16. CD Map Source

نویسنده :
پرویز باغبانی
دبیر زمین شناسی منطقۀ عجب شیر

لینک کوتاه این مطلب برای انتشار: https://iranradyab.com/8pNP8

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *